خودروسازان توانستند پس از عبور از شوک های اولیه تحریم، تولید را بهبود ببخشند، با این حال کرونا از راه رسید و شوک بزرگی دیگر به آنها وارد کرد. در پایان دو سالگی نقض برجام هرچند می توان به بهبود دوباره تولید پس از کرونا امیدوار بود، اما به نظر می رسد چالش های مربوط به تعهدات معوق، رشد قیمت در بازار، مشکلات مالی و سختی تامین قطعات کماکان ادامه خواهند داشت.

از نقض توافق هسته ای و برجام توسط دولت ایالات متحده آمریکا دو سال می گذرد و در این مدت، خودروسازی ایران که نزدیک به ۲۱ ماه تحریم را پشت سر گذاشته است، سختی های زیادی را متحمل و از روزهای خوب تولید و مشارکت با خارجی ها فاصله گرفت.

اردیبهشت ۹۷ بود که دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا اعلام کرد کشورش از توافق هسته ای و برجام خارج شده و تحریم هایی سنگین را علیه ایران لحاظ خواهد کرد. اولین بخشی را که ترامپ برای تحریم انتخاب کرد، خودروسازی بود، حتی قبل از آنکه خرید نفت و بانک مرکزی تحریم شوند.

طبق برنامه ریزی رییس جمهوری آمریکا، خودروسازی ایران در مرداد ۹۷ تحت تحریم هایی سخت قرار گرفت تا پس از حدودا چهار سال و نیم نفس راحت کشیدن (فاصله توافق هسته ای تا نقض برجام) دوباره به دردسر بیفتد و گرفتار تامین قطعات، کمبود نقدینگی و انزوا شود.

در سال اول نقض برجام و تحریم، اتفاقی که نباید می افتاد، افتاد و آن، خروج خودروسازان خارجی از ایران بود. ابتدا پژو، سپس رنو و در ادامه سایر خودروسازان که برخی شرکت های چینی نیز جزو آنها بودند، چمدان های خود را بستند و رفتند. معدود شرکت هایی نیز که به طور کامل ایران را ترک نکردند، سطح فعالیت خود را به حداقل رساندند تا دولت آمریکا را روی خود حساس نکنند. تحریم ها علیه کشور به حدی سخت بود که برخی شرکت ها و بانک های ماندگار در دوران تحریم های قبلی، این بار تاب مقاومت نداشته و از ترس جرایم مادی و معنوی آمریکا مجبور به رفتن شدند. نتیجه این اتفاق، مختل شدن روند تامین قطعات و در نتیجه افت شدید تولید بود. تولید البته از ناحیه تامین قطعات داخلی نیز به چالش خورد، چه آنکه خودروسازان با مشکلات مالی مواجه و نتوانستند نقدینگی لازم برای ساخت قطعات موردنیازشان را در اختیار قطعه سازان بگذارند. این موضوع ظهور دوباره پدیده محصولات ناقص را برای صنعت خودرو در پی داشت، ماجرایی که همچنان ادامه دارد. در کنار اینها اما تحویل خودروهای ثبت نامی به مشتریان نیز دچار چالشی بزرگ شد، زیرا تولید افت کرده بود و طبعا خودروسازان نمی توانستند به تعهدات خود سر وقت عمل کنند. از آن سو بازار هم ملتهب و قیمت ها روندی صعودی در پیش گرفتند، ضمن آنکه خودرو باز هم در قالب کالایی سرمایه ای فرو رفت و به تبع آن، تقاضایی کاذب شکل گرفت. با ورود به سال دوم تحریم، اگرچه خودروسازان از شوک های اولیه خارج و روند تولید را بهبود دادند، اما منحنی قیمت در بیشتر مقاطع روند صعودی خود را حفظ کرد. خودروسازان توانستند بخشی از قطعاتی را که پیش تر وارد می کردند، در جریان نهضت داخلی سازی، در داخل بسازند و این موضوع در بهبود روند تولید به آنها کمک کرد. با این حال اما مشکل تامین قطعات های تک (دارای فناوری پیشرفته) همچنان به قوت خود باقی ماند و حل نشد. طی سال دوم تحریم اگرچه مسئله خودروهای ناقص تا حدی رفع شد، اما با از راه رسیدن ویروس کرونا و مختل شدن تامین قطعات از این ناحیه، ناقصی ها باز هم میهمان خودروسازان شدند تا روند تحویل محصولات ثبت نامی با چالشی دوباره مواجه شود. در حال حاضر خودروسازان با انبوهی از تعهدات معوق و سررسید نشده مواجه اند که این موضوع، هم آنها را به دردسر انداخته و هم مشتریان را گرفتار کرده است. شاید اگر کرونا نبود، خودروسازان سال دوم تحریم را بهتر و امیدوارکننده تر به پایان می رساندند، اما به هر حال این ویروس نیز ضربه هایی سنگین به پیکره خودروسازی کشور وارد کرد.

به نظر می رسد با فرض کم شدن شر کرونا، خودروسازان کشور در دو سالگی نقض برجام به یک ثبات نسبی در تولید رسیده و می توانند تیراژ را در پایان امسال به بالای یک میلیون دستگاه نیز برساند. این در حالی است که در مورد مسائلی مانند مشارکت های خارجی، قیمت خودروها در بازار و رفع تعهدات معوق، چالش ها کماکان بر قوت خود باقی خواهد ماند.